پدر و مادرها فکر می کنند که ماموریت آنها آموزش روند رسیدن به موفقیت در فرزندان است. اما افرادی مانند معلمین به این موضوع واقف اند که کودکان چگونگی شکست خوردن و واکنش مناسب در زمان شکست را نیز باید بیاموزند. آنها خوب می دانند که شکست جز جدایی ناپذیر از موفقیت است و در طی هر اشتباه و شکستی در شبکه عصبی مغز انسان روابط جدیدی ایجاد می شود و خلاقیت کودک نیز در زمینه حل مساله بیشتر می شود.
متاسفانه با افزایش فشار بر روی کودکان از جانب دنیای اطراف و والدین برای برنده شدن کودکان در زمینه های مختلف بیش از پیش شاهد این موضوع هستیم که کودکان با کوچکترین شکستی به شدت ناراحت می شوند. بنابراین والدین باید بدانند که چگونه به کودک تحمل شکست را اموزش دهند. این امر طی چند مرحله اتفاق می افتد:
با فرزند خود همدردی کنید
زمانی که کودک کاری را اشتباه انجام می دهد نباید با او برخورد شدیدی داشته باشید و به او نگویید “اشکالی ندارد” یا “دفعه بعدی بهتر خواهی بود”!
بلکه به او بگویید “میدانم که نا امید شده ای و می خواستی بهتر عمل کنی”
از کودک بخواهید توضیح دهد
فقط به هدف و دستیابی به آن توسط کودک تاکید نکنید. از کودک بخواهید در مورد روند کار خود برای شما توضیح دهد. با این کار کودک بیش از پیش ارزش کار خود را درک می کند، به جزئیات توجه می کند و به نگرشی جدید در مورد چگونگی یادگیری دست پیدا می کند. به او بیاموزید موفقیت ارزشمند است اما نه به اندازه تلاش او در یادگیری روش های رسیدن به موفقیت. نگرش و تلاش کودک را در زمینه مشکل ستایش کنید.
همیشه تو را دوست دارم
به او این اطمینان را بدهید در هر صورت او را دوست دارید؛ چه شکست بخورد، چه پیروز شود.
برای کودک الگو باشید
برای کودک توضیح دهید که شکست در کودکان بخشی از فرآیند طبیعی زندگی است و همه ی افراد آن را تجربه خواهند کرد. شما به عنوان الگوی اصلی کودک می توانید تجارب خود را از شکست های خود با او در میان بگذارید. کودکان درکی از شکست ندارند و فکر می کنند که همه ی کارها باید طبق برنامه ریزی آنها پیش رود. باید به کودکان بیاموزیم که اگر نتوانستند طبق مسیری که تعیین کرده اند به هدف خود دست پیدا کنند اشکالی ندارند و باید مجددا تلاش کنندو روش های مختلف را امتحان کنند.
شکست کودک را به موقعیت آموزشی تبدیل کنید
زمانی که کودک با عدم موفقیت در یک موضوع مواجه می شود در واقع موقعیتی فراهم می شود که والدین مهارت های لازم در مورد تحمل شکست و حل مساله را به کودک بیاموزند. پس از عدم موفقیت کودک از روش هایی برای رسیدن به هدف استفاده کنید که کودک را به موفقیت نزدیک کند. با این روش کودک می پذیرد که وضعیت همان وضعیت قبل است اما باید برای رسیدن به موفقیت به جای ناامیدی از روش های جدید و متفاوتی استفاده کند. همچنین باید به کودک اموزش داد که گاهی علی رغم بسیاری از تلاش ها نمی توان با نا امیدی ها مقابله کنیم و باید آن را نیز به عنوان بخشی از زندگی بپذیریم.
اجازه دهید شکست بخورد
گاهی اندکی از او فاصله بگیرید و اجازه دهید شکست بخورد. دیدن ناراحتی و عدم موفقیت فرزندان برای پدرو مادر و معلم لحظات دشواری است اما باید به او این فرصت را بدهیم تا تلاش کند، شکست بخورد و دوباره تلاش کند تا نتیجه دلخواه را به دست بیاورد. در غیر این صورت کودک مهارت های لازم را فرا نمی گیرد و در مراحل مختلف زندگی خود دچار مشکلات بسیاری خواهد شد.
از روش های درمانی استفاده کنید
استفاده از روش های درمانی در صورتی که ترس از شکست مانع از انجام فعالیت در کودک شود، می تواند کمک کنننده باشد.
مواجه با شکست در کودکان یک اتفاق دردناک است اما باید بدانید کودکان در صورتی به انسان های موفق تبدیل می شوند که دوره هایی از شکست را پشت سر بگذارند و از آن برای حل مساله به روش بهتری استفاده کنند.
سخن پایانی
آموزش پیروزی و شکست (برد و باخت)، درس‌های بسیار مهمی به کودکان می‌دهد. از جمله:
جهان عاشق چشم و ابروی ما نیست و منتظر کسی نمی ماند. باید برای رسیدن به اهداف، به‌صورت آهسته و پیوسته تلاش کنیم و از همه مهم‌تر، دیگری را مقصر ندانیم و اشتباهات خود را بپذیریم. باختن در بازی، فواید زیادی مانند تحمل شکست و ناکامی، یادگیری مهارت‌های اساسی زندگی و افزایش تحمل سختی‌ها و ناملایمات زندگی را برای بچه‌ها به همراه دارد. بنابراین، والدین باید با رعایت نکاتی مانند استفاده از بازی‌های موردعلاقه کودک، ایجاد تعادل بین برد و باخت، آموزش درسگرفتن از اشتباهات، تمرکز بر فرآیند و آموزش کنترل هیجانات، تحمل باخت در کودک را افزایش دهند.
پاسخ به سوالات متداول
- در بازی با کودک برنده شویم یا بازنده؟ هیچ‌کدام!!!
کودک به برد و باخت در کنار یکدیگر نیاز دارد. باخت مداوم یعنی درماندگی و برد مداوم یعنی بی‌انگیزگی و هر دو مضر و ناسازگار هستند. اگر می‌خواهید فرزندتان شخصیت سالمی داشته باشد، باید در طول بازی گاهی برنده و گاهی بازنده باشند تا طعم هر دو را بچشد. - عدم تحمل شکست در کودکان چه پیامدهایی دارد؟
عدم پذیرش شکست با پرخاشگری، ناامیدی، کاهش اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس در بچه‌ها همراه است. به همین دلیل، والدین باید با آموزش برد و باخت به فرزندان، تحمل شکست را در آنها افزایش دهند. - چگونه جنبه باخت را در کودکان افزایش دهیم؟
استفاده از بازی‌های مختلف، ایجاد تعادل بین برد و باخت، آموزش درسگرفتن از اشتباهات، تمرکز بر فرآیند به جای نتیجه و آموزش کنترل هیجانات، از بهترین روش‌های افزایش تحمل باخت در کودکان است.